มันฝรั่งมีชื่อในภาษาอังกฤษ ว่า
potato มาจากคํ าว่า patata ในภาษาชาวอินเดียน ที่อาศัยอยู่ในทวีป
อเมริกาใต้ เมื่อนายพลฟรันซิสโก ปิซาร์โร (Francisco Pizarro) แห่งสเปน พิชิตเปรูได้สำเร็จ ในปี พ.ศ. 2073 กองทัพสเปนที่มุ่งจะครอบครองทองคำและอัญมณีอันล้ำค่าของอารยธรรม
อินคาหาได้สนใจใยดีกับมันฝรั่ง ซึ่งเป็นพืชท้องถิ่นที่ขึ้นอยู่ทั่วไปในแถบเทือกเขา
แอนดิสของประเทศเปรูไม่ มาบัดนี้อาณาจักรอินคาที่ยิ่งใหญ่ได้สูญสลายไปจนสิ้นแล้ว สเปนก็ได้สูญสิ้นความเป็นมหาอำนาจไปแล้วเช่นกัน แต่มันฝรั่งแห่งเปรูได้กลายเป็นพืชที่ยิ่งใหญ่ และมีความสำคัญ มากที่สุดในโลก
ธุรกิจมันฝรั่ง
ธุรกิจมันฝรั่งผลิตมันฝรั่งปีละ 300 ล้านตัน ครึ่งหนึ่งของมันฝรั่งที่ปลูกได้ จะถูกนำไปเป็นอาหาร
โปรตีนสำหรับสัตว์ เหล้าวอดก้า แป้ง กาว น้ำมันเชื้อเพลิง และสีย้อม ตำนานเล่าว่าจอมโจรดิลลิงเกอร์ (Dillinger) ได้แกะมันฝรั่งเป็นรูปปืนแล้วใช้สีย้อมทามันฝรั่ง จนทาให้ดูเสมือนว่าเป็นปืนจริงเพื่อนำมาขู่ยามทำให้เขาหนีจากคุกได้
คุณค่าทางอาหาร
มันฝรั่งเป็นพืชที่สามารถให้ผลเร็ว ถึงแม้จะปลูกในพื้นที่ขนาดเล็กๆ มันก็ให้ผลผลิตเท่ากับข้าวที่ขึ้นในพื้นที่ที่มากกว่าถึง 2 เท่า มันทนสภาพดินฟ้าอากาศได้ทั้งร้อนและหนาว จึงทำให้สามารถขึ้นได้ดีบนพื้นที่ในบริเวณเทือกเขาแอนดิส ที่สูง 12,000 ฟุต และที่ๆ อยู่ต่ำกว่าระดับน้ำทะเล เช่น ในประเทศเนเธอร์แลนด์ได้ นักโภชนาการรู้ว่า โปรตีนที่ได้จากมันฝรั่งมีคุณภาพดีกว่าโปรตีนที่ได้จากพืชอื่นๆ เช่น ถั่วลิสง มันฝรั่ง 100 กรัม ให้พลังงาน 85 แคลอรี่ 99.9% ของผลผลิตไม่มีไขมัน มันฝรั่ง ยังมีธาตุแคลเซียม โปแตสเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก ไอโอดีน แมกนีเซียม กรดโฟลิก และวิตามิน ซี, บี-1, บี-2 จึงไม่เป็นที่น่าสงสัยเลยว่าเหตุใดกัปตันเรือในสมัยก่อนจึงนิยมขนมันฝรั่งไปด้วยในการเดินทางไกล ทั้งนี้ก็เพื่อป้องกันกลาสีมิได้เป็นโรคเลือดออกตามไรฟันนั่นเอง การที่มันฝรั่งมีคุณค่าทางโภชนาการสูงเช่นนี้ นักโภชนาการจึงมีความเชื่อว่าหากใครต้องตกอยู่บนเกาะร้าง และเขามีมันฝรั่งจะปลูก เขาจะไม่มีวันอดอาหารตาย
เมื่อ 6,000 ปีก่อนคริสตกาล ผู้คนที่อาศัยอยู่ในบริเวณเทือกเขาแอนดิสปลูกมันฝรั่งเป็นอาหาร ชาวอินคา บริโภคมันฝรั่งเป็นอาหารหลัก โดยนำมันมาตากแดดให้แห้งแล้วบด ให้ละเอียดเป็นแป้ง เซอร์จอห์น ฮอว์คิง (John Hawking) เป็นบุคคลแรกที่นำมันฝรั่งมาปลูกครั้งแรกที่ไอร์แลนด์ในปี พ.ศ. 2108 ชาวสก็อตเคยปฏิเสธไม่ยอมบริโภคมันฝรั่ง เพราะถือว่ามันเป็นผลไม้ปีศาจ จากการที่คัมภีร์ไบเบิล ไม่เคยเอ่ยถึงผลไม้ชนิดนี้เลย มาบัดนี้มันฝรั่งเป็นพืชที่ทั้งโลกคนรู้จัก และยอมรับแล้ว
"ศูนย์วิจัยมันฝรั่งนานาชาติ" (International Center for Potato Research) ที่กรุงลิมา ประเทศเปรู เป็นสถาบันวิจัยมันฝรั่งที่ใหญ่ที่สุดในโลก สถาบันแห่งนี้มีเจ้าหน้าที่และนักวิจัยรวม 600 คน ได้รับเงินงบประมาณปีละ 525 ล้านบาท ทำหน้าที่ค้นหาสายพันธุ์มันฝรั่งชนิดใหม่ๆ หาวิธีปรับปรุงกระบวนการที่จะทำให้มันฝรั่งให้ผลเร็วขึ้นและมากขึ้น หายาต่อต้านศัตนูที่จะมารบกวน รวมทั้งเปลี่ยนแปลงสายพันธุ์เพื่อช่วยให้มันสามารถเจริญเติบโตในสภาพดินฟ้าอากาศที่ "ไม่ปกติ" อีกด้วย เอช ซานด์สตรา (H. Zandstra) ผู้อำนวยการสถาบันมีความประสงค์จะทำให้มันฝรั่งเป็นพืชของคนยากจนที่อาาศัยอยู่ในประเทศที่กำลังพัฒาทั่วโลก เขายังมีแผนการจะให้สถาบัน ของเขาเป็นพิพิธภัณฑ์อนุรักษ์สายพันธ์มันฝรั่งทุกชนิดในโลกอีกด้วย
ในอดีตชนเผ่าอินคาไม่เคยรู้จัก
ยีน (gene) ของมันฝรั่ง แต่เขาก็รู้ว่า หากต้นไม้ที่ให้อาหารหลักแก่พวกเขาไม่ได้รับการดูแลรักษาที่ดี มันจะสูญพันธุ์ ดังนั้นเวลามีเทศกาลในนครคูซโค กษัตริย์อินคาจะทรงสวดมนต์ต์อ้อนวอนพระผู้เป็นเจ้าให้คุ้มครองมันฝรั่ง พระเจ้าคงมีจริง เพราะทุกวันนี้ใครพูดถึงชา เขาก็นึกถึงจีน แต่หากใครพูดถึงมันฝรั่ง ต้องยกให้ที่เปรู
ตลาดและราคามันฝรั่ง
เนื้อที่เพาะปลูก คาดว่าจะมีเนื้อที่เพาะปลูกรวมทั้งปีประมาณ 47,892 ไร่ เมื่อเทียบกับปีที่แล้ว เพิ่มขึ้น 5,692 ไร่ หรือ คิดเป็นร้อยละ 13.5 ผลผลิต คาดว่า จะได้ 86,805 ตัน เมื่อเทียบกับปีที่2545 เพิ่มขึ้น 14,368 ตัน หรือคิดเป็นร้อยละ 19.8ผลผลิตต่อไร่ คาดว่าจะได้ไร่ละ 1,813 กิโลกรัม เมื่อเทียบกับปีที่ 2545 เพิ่มขึ้น 96 กิโลกรัม หรือ คิดเป็นร้อยละ 5.6
การจำหน่ายมันฝรั่ง ปี 2546
สถานการณ์การผลิต คาดว่าเนื้อที่เพาะปลูกมันฝรั่ง ปี 2546/47 เพิ่มขึ้น เนื่องจากจังหวัดที่เป็นแหล่งปลูกที่สำคัญ ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดตาก ขยายพื้นที่เพาะปลูกเพิ่มขึ้น รวมทั้งภาคอุตสาหกรรมมีความต้องการมันฝรั่ง เพื่อทำการแปรรูปมากขึ้น ประกอบกับในปีที่ผ่านมาราคามันฝรั่งมีราคาสูง และโรคระบาดในมันฝรั่งก็ลดน้อยลง ทำให้เกษตรกรเพิ่มพื้นที่ปลูกมันฝรั่งเพิ่มขึ้น สำหรับผลผลิตต่อไร่คาดว่าจะเพิ่มขึ้น เนื่องจากใช้พันธุ์จากต่างประเทศ (แอตแลนติก) ซึ่งให้ผลผลิตสูงกว่า ส่งผลให้ปริมาณผลผลิตในภาพรวมมากกว่าปีที่แล้ว
พ.ศ. 2550
ประเทศจีน มีปริมาณการผลิตมันฝรั่ง 70 ล้านตันต่อปี พื้นที่ปลูกและยอดการผลิตมันฝรั่งของจีนก้าวเป็นอันดับที่ 1 ของโลก และมันฝรั่งเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญอันดับที่ 4 ของจีนรองจาก
ข้าวสาลี ข้าวนาดำและ
ข้าวโพด [1]การผลิตมันฝรั่งให้ปลอดภัยจากสารพิษ
ถ้ามีการใช้สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืชให้เลือกใช้ชนิด อัตรา และรายละเอียด ตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
ต้องใช้สารเคมีที่ถูกต้องตามกฎหมาย มีเลขทะเบียนวัตถุอันตรายและมีคำแนะนำบนฉลากให้ใช้กับมันฝรั่ง
ต้องไม่ใช้สารเคมีซึ่งเป็นวัตถุอันตรายที่ห้ามใช้ในทางการเกษตรตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535
ต้องหยุดใช้สารเคมีก่อนการเก็บเกี่ยวตามเวลาที่ระบุในคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
จดบันทึกการใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืชไว้เป็นหลักฐาน
การปลูกมันฝรั่งให้มีคุณภาพดี
เลือกพันธุ์ปลูก พันธุ์มันฝรั่งที่เหมาะสมสำหรับแปรรูปมีอยู่หลายพันธุ์ ควรเลือกพันธุ์ที่มีปริมาณน้ำหนักแห้งสูงกว่าพันธุ์อื่น เช่น พันธุ์แอตแลนติค มีเปอร์เซ็นต์น้ำหนักแห้งหรือความถ่วงจำเพาะสูงกว่าพันธุ์เคนนีเบค อย่างไรก็ตามเรื่องพันธุ์ปลูกอาจจะถูกกำหนดโดยบริษัทที่สั่งหัวพันธุ์เข้ามาหรือจากโรงงานแปรรูป ในบางกรณีอาจจะต้องพิจารณาถึงลักษณะอื่นๆ ประกอบด้วย เช่น ผลผลิต ความต้านทานโรค
การเตรียมดิน ควรไถตากดินอย่างน้อย 15 วัน ก่อนเตรียมแปลงปลูกเพื่อลดปริมาณเชื้อโรคในดิน
ใส่ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก เพื่อปรับปรุงดินให้ร่วนซุย
ใส่ปูนมาร์ลหรือโดโลไมท์ เพื่อปรับความเป็นกรดเป็นด่างของดิน
ควรปลูกมันฝรั่งโดยเร็วเท่าที่จะทำได้ในช่วงต้นฤดูปลูก เพื่อให้ต้นมันฝรั่งมีช่วงการเจริญเติบโตยาวนานขึ้น มันฝรั่งจะมีการสะสมน้ำหนักแห้งได้มากขึ้นทำให้คุณภาพดี
การใส่ปุ๋ย อัตราปุ๋ยที่แนะนำ คือ ปุ๋ยสูตร 15-15-15 อัตรา 100 กิโลกรัม/ไร่ ใส่ช่วงเตรียมหลุมปลูก และปุ๋ยยูเรีย 25 กิโลกรัม/ไร่+โปแตสเซี่ยมวซัลเฟต อัตรา 25 กิโลกรัม/ไร่ ช่วงอายุได้ 20-30 วัน หลังจากปลูก
การให้น้ำ ให้น้ำน้อยช่วงเริ่มปลูก และเพิ่มขึ้นอย่างสม่ำเสมอ หลังจากมันฝรั่งเริ่มเจริญเติบโต และงดการให้น้ำก่อนเก็บเกี่ยวประมาณ 2 สัปดาห์ อย่าเว้นระยะการให้น้ำนานเกินไป จนความชื้นในดินที่เป็นประโยชน์ต่อพืชลดลง เกิน 50 เปอร์เซ็นต์
วางแผนการพ่นสารเคมีควบคุมโรคและแมลง เพื่อป้องกันไม่ให้ต้นมันฝรั่งถูกทำลาย ควรหมั่นเดินตรวจแปลงปลูก เพื่อทราบชนิดของโรคและแมลงที่เริ่มปรากฏ ทำให้สามารถวางแผนการพ่นสารเคมีป้องกันกำจัดได้ถูกต้อง
เก็บเกี่ยวเมื่อต้นมันฝรั่งอายุแก่เต็มที่ ต้นและใบเปลี่ยนเป็นสีเหลืองนอนราบกับพื้นดิน เริ่มแห้งตายหรืออย่างน้อยควรมีอายุได้ 90 วันหลังจากปลูก
ควรปลูกพืชชนิดอื่นหมุนเวียนหลังจากเก็บเกี่ยวมันฝรั่งแล้ว เพื่อลดปัญหาการสะสมของโรคและแมลง